Taş Hastalıkları

Taş hastalıkları, böbrek, idrar kanalları ve idrar kesesi olmak üzere idrar yollarının herhangi bir yerinde görülebilir. En sık görüldüğü yer böbreklerdir. İdrar yollarında görülen taşlar, idrarda çözülemeyen ve atılamayan maddelerin zamanla kristalleşmesi ve birikmesi sonucu meydana gelir. Normalde idrarda bulunan küçük kristallerin bir araya gelerek çökmesini önleyen bazı maddeler bulunmaktadır. Bazı kişilerde bu maddeler eksik olabilir. Bu durum idrar içindeki küçük maddelerin birleşerek taş oluşturmasına neden olur.

İdrar Yolları Taş Hastalıkları

İdrar yolları dendiğinde böbreklerin içindeki havuzcuklar, böbreklerde oluşan idrarı idrar kesesine (mesane) ileten ve üreter adı verilen idrar kanalları, mesane (idrar kesesi) ve idrar borusu (üretra) anlaşılır. Taş buralarda herhangi bir yerde görülebilir.

Böbrek Taşı

İdrar yolları taş hastalıkları arasında en sık görülen böbrek taşıdır. İdrarın içerisinde erimiş bir halde bulunan minerallerin bir araya gelerek, böbrek içindeki boşluklarda birikmesi sonucu böbrek taşı oluşur. Kum olarak da bilinen küçük böbrek taşları hiç bir belirti vermeden idrar ile atılabilir. Ancak bunlar belli bir büyüklüğe ulaşanlar,  idrar kanalından geçemez ve dışarı atılamaz. Eğer taş böbrek çıkışında tıkanıklığa yol açarsa çok şiddetli böbrek ağrıları olur. Tıkanıklık tedavi edilmezse bir süre sonra böbrekte şişme (hidronefroz) ve daha sonra böbrek yetmezliği meydana gelir. Böbrek taşının başlıca belirtileri; belin yan tarafında (böğür) şiddetli ağrı, kanlı idrar, ateş, bulantı, kusma, bulanık idrar ve idrar yaparken yanmadır.

Küçük böbrek taşları kendiliğinden düşebilir.. Böbrek taşı 2 cm’den daha küçükse ve idrar kanalında tıkanıklığa neden olmuyorsa, vücut dışından gönderilen şok dalgaları ile taş kırılabilir Buna ESWL tedavisi denir. Yine bu büyüklükteki taşlar için bir başka tedavi seçeneği ise endoskopik taş tedavisi (RIRS) verilen işlemdir. Bu işlemde, kapalı olarak penis ucundan ve idrar kanallarından girilerek taşa ulaşılır ve lazer ya da başka bir enerji kaynağı ile taş kırılır.  2 cm den daha büyük taşlarda perkütan nefrolititomi (PCNL) ameliyatı uygulanır. Bu ameliyatta sırttan küçük bir delik ile girilerek taşlara ulaşılır. Taşlar ultrasonik ya da pnömatik dalgalarla kırılırak temizlenir.

Mesane Taşı

İdrar kesesi ya da idrar torbası olarak da bilinen mesane, idrarı depolayan ve idrarın boşaltılmasını sağlayan kese şeklinde bir organdır. Mesane taşlarının büyük çoğunluğunun nedeni prostat büyümesi ve idrar kanalı darlığı gibi hastalıklardır.  Mesanedeki taşlar böbreklerden düşebileceği gibi, doğrudan mesane içinde de oluşabilir.

Mesane taşları her hastada belirti göstermeyebilir. En sık görülen belirtileri şunlardır;
İdrar yaparken yanma
İdrarda kan görülmesi
İdrar yaparken zorlanma
Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
Erkeklerde testis ve penis bölgesinde ağrı
Kadınlarda vajinal bölgede ağrı
Sık idrara çıkma
İdrarın tam boşalmaması
Normalden daha koyu renkte ve kötü kokulu idrar
Alt karın bölgesinde ağrı
Enfeksiyon durumunda yüksek ateş ve titreme

Mesane taşlarının tedavisi altta yatan nedene göre değişir. Örneğin idrar yollarındaki darlığa bağlı taş oluştuysa, mutlaka darlığın da tedavi edilmesi gerekir. Mesane taşının tedavisi taşın büyüklüğüne, yerine ve sayısına göre değişiklik gösterir. Mesane taşları açık ya da kapalı yöntemlerle tedavi edilir.

Üreter Taşı

Üreterler, böbreklerden idrar torbasına idrar akışını sağlayan 25- 30 cm uzunluğunda ince borucuklar şeklinde olan organlardır. Yapısındaki kas lifleri sayesinde dalga hareketine benzer hareketler yaparak idrarın mesaneye doğru akmasını sağlar. Üreter taşlarının tedavisi, taşın bulunduğu bölgeye ve taşın büyüklüğüne göre değişir. 5 mm’nin altındaki taşlar, genellikle kendiliğinden düşmektedir. Büyüklüğü 5-10 mm arasındaki taşların ise kendiliğinden düşme oranı %30-50 civarındadır. Taşların tedavisinde kullanılan tedavi yöntemleri arasında, taşların dışarıdan şok dalgalarıyla kırılması (ESWL) ve içeriden lazer ile kırılması (URS) ameliyatı bulunmaktadır.